Het ODIGIA-Instituut voor Oost-Christelijke Kunst

Stichting ODIGIA is een niet-commerciële organisatie die de lange historie en veelzijdige schoonheid van de ikonenkunst toegankelijk maakt. Met groot respect voor de inspirerende bronnen, zonder zich daarbij te binden aan, of te beperken tot enige religieuze richting.

Aanvankelijk omvatte het 'werkgebied' van de Stichting ODIGIA en haar voorgangers hoofdzakelijk de Russische ikonenkunst. Met het zoeken naar de oorsprong daarvan breidde de interesse zich uit tot de hele Oost-Christelijke kunst. Dat voerde - bijna vanzelfsprekend - tot de bronnen daarvan in de Aziatische en Europees antieke culturen. Uiteindelijk hoopt de Stichting in het door haar te verwezenlijken "Ikonyon" de ontwikkeling in het samengaan van beeld en devotie, vanaf de eerste uitingen van de mens tot nu, 'her-beleefbaar' te maken.

Historie van het Instituut

Al vanaf 1973 - voordat snelle computers eenvoudige, gedigitaliseerde opslag van afbeeldingen mogelijk maakten en voordat Internet die wereldwijd kon gaan verspreiden - werd in het toenmalige Ikonencentrum in Kasteel De Wijenburgh in Echteld al gewerkt aan een beeldarchief van ikonen als basis voor documentatie, studie en presentatie.

In 1983 verhuisde de staf naar een nieuwe ikonen-galerie aan het Noordeinde in Den Haag. Ook daar namen verder onderzoek en documentatie een belangrijke plaats in, naast organisatie van – ook internationale – exposities. Die contacten openden de weg naar de opzet voor een internationaal systeem van documentatie van 'ikonen'.

In die galerie werden enkele bijzonder mooie exposities georganiseerd, van de eigen collecties en met ikonen van de groeiende groep Vrienden.


De werkzaamheden van Odigia, de staf, de collectie en daarmee het aantal bezoekers namen gestaag toe en het pand werd te klein.

In 1993 werd de Stichting ODIGIA-Instituut voor Oost-Christelijke Kunst opgericht. (De naam komt van de ikoon van de Moeder Gods 'Hodigitria' = 'Zij die de Weg wijst'.) In de stichtingsakte stonden als doelstellingen (kort samengevat):

  • Studie en bevordering van de kennis van de 'Oost-Christelijke kunst'.

  • Presentatie aan een zo ruim mogelijk publiek.

  • Bevorderen van de bescherming van die kunst.

  • Organisatie van exposities e.d.

  • Ondersteunen en begeleiden van de ontwikkeling van een uitgebreid informatie- en documentatiesysteem.

In 1995 kon de Stichting ODIGIA verhuizen naar een (lang leegstaand) complex tussen de Molenstraat en het Noordeinde in Den Haag met een oppervlakte van 2500 mr2. Dat werd volledig het terrein van de Stichting Odigia. Voor al haar doelstellingen. Zowel wetenschappelijk als publieksgericht.
Met een vaste collectie ikonen, meerdere exposities, meer aandacht voor educatie, meer gericht op ‘passanten’ werd dit het eerste specifieke 'Ikonenmuseum' in Nederland.


Maar een particulier, niet gesubsidieerd museum is een héél dure hobby. Het was dan ook grotendeels aan de toeschietelijkheid van de ‘huisbaas’ te danken dat Odigia het tot in 2005 kon volhouden.

Medio 2005 werd het complex verkocht aan een projectontwikkelaar, die 'stadsappartementen' wilde bouwen waarvoor Odigia moest ontruimen. Overigens niet eens met veel spijt. Odigia was tot de overtuiging gekomen dat zij tot meer in staat is dan het – toch wat provisorische – kleine museum. Tot meer dan het tonen van ikonen. Méér dan een museum.

Onderzoek

Om haar doelstellingen als ‘Instituut’ na te komen – en natuurlijk uit een bijna onbedwingbare interesse (‘nieuwsgierigheid’) doen Odigia en haar initiators al ruim 40 jaar (vergelijkend) onderzoek binnen de oneindige rijkdom van de orthodox-christelijke iconografie. Zij wil de kennis daarover coördineren en promoten. Vanzelfsprekend wordt daarbij extra aandacht geschonken aan de kunstwerken die, vanuit de landen van oorsprong, naar ‘het Westen’ - en in het bijzonder naar Nederland – zijn gekomen.

Meestal betreffen dit transportabele ikonen, geschilderd op paneel en gegoten in koper. Bij uitzondering bevinden zich in het Westen (fragmenten van) mozaïeken of wandschilderingen. Zeldzaam, maar niet onbekend, zijn kleinoden van ivoor, zilver of goud, liturgisch gerei en oude manuscripten.

Beeldarchief

Het Instituut beschikt over een uitgebreid beeldarchief, gespecialiseerd in de Oost-christelijke beeldende kunst. Het omvangrijke beeldarchief is het resultaat van ruim 40 jaar verzamelen van beeldmateriaal. Het grootste deel daarvan is inmiddels gedigitaliseerd.

Documentatie

In de loop der jaren heeft een staf van kunsthistorici en computerdeskundigen de basis gelegd voor een documentatie- en informatiesysteem voor Internet, dat met een uitgebreid programma voor beeldvergelijking toegang gaat geven tot de ontelbare variaties aan ‘Ikonen’. Nog steeds wordt hier aan ‘gesleuteld’, waarbij de snelle ontwikkelingen op gebied van ICT steeds nieuwe(re), grotere en snellere mogelijkheden bieden.

Bescherming Kunstbezit

Bij haar onderzoeken naar herkomst en legitieme verkrijging van kunstwerken worden de richtlijnen gevolgd van de UNESCO Conventie van 1970 en van overige wetten en richtlijnen die internationaal en in Nederland ter bescherming van kunstbezit zijn vastgesteld.

Onder "vragen en advies" treft u een tekst aan, waarin antwoord gegeven wordt op de vraag van een Vriend van Odigia: "Hoe worden cultuurgoederen beschermd?"

Beoordeling & Advies

Odigia is bereid om – zelf of in overleg met externe experts – aan iedere particuliere geïnteresseerde een iconografische toelichting te geven op haar voorgelegde ikonen en andere kunstwerken uit het oost-christendom. Dit geldt ook voor advies over onderhoud, conservering en nodige restauratie van ikonen. Alles echter met uitzondering van recent vervaardigde objecten.

Aan haar Vrienden-Donateurs geeft de Stichting Odigia adviezen over en begeleiding bij verwerving van ikonen. Evenals een oordeel over authenticiteit en waarde. Overige geïnteresseerden verwijst Odigia naar erkende taxateurs- experts elders in Nederland.

Museale presentatie

In 2002 werd Odigia’s Akte van Stichting aangepast, met als eerste doel: “het ontwikkelen, openstellen, in stand houden en begeleiden van een museum dat zich toelegt op de presentatie van de …….. ….. Oost-Christelijke kunst”.

Inderdaad was het 'ODIGIA – Ikonenmuseum' in Den Haag sinds 1995 het eerste ‘echte’ ikonenmuseum in Nederland. Ten minste, als het Kasteel De Wijenburgh in Echteld, waar vanaf 1973 de eerste ‘openbare’ collectie werd getoond, niet als een museum wordt beschouwd. (Het publiek deed dat wel. Soms tot wanhoop van de bewoners, als passanten op zondag tegen de gesloten deur stonden te trappen.)

Het ideaal van Odigia was altijd om de te lang onderschatte schoonheid en cultureel belang van de orthodox-christelijke kunst zoveel mogelijk te verbreiden. Odigia is dan ook bijzonder gelukkig met nieuwe ikonenmusea en collecties in Nederland.

Het is meer dan toe te juichen, dat er eindelijk meer museale aandacht en waardering is gekomen voor een van de grootste en belangrijkste culturen ter wereld. Die ook de basis is van onze vroeg-westerse christelijke kunst en van alles wat er na kwam.
Die museale taak is en wordt in Nederland sinds enkele jaren uitstekend vervult. Met een heel mooi museum in Kampen en – naar we hopen – ooit een apart Ikonenmuseum in Utrecht als onderdeel van het Catharijneconvent.


voor nadere inlichtingen
kunt u met behulp van het contactformulier een e-mail versturen naar
stichting@odigia.nl

of

bellen met c.q. een boodschap inspreken op
070-3924000