Hoe worden cultuurgoederen beschermd?
"Ik was laatst in Rusland en zag daar bij een kunsthandelaar een mooie ikoon te koop.
Had ik die mee kunnen nemen naar Nederland?"
Het antwoord op deze vraag luidt niet eenduidig ja of nee.
ODIGIA krijgt deze vraag regelmatig voorgelegd.
Legaal of illegaal
De vraag is eigenlijk: ïs mijn aankoop legaal of illegaal? (Van Dale: legaal = bij wet toegelaten).
Graag willen wij proberen wetgeving en regels, die gelden sinds men zich internationaal bewust was van de waarde van “kunst uit het eigen land”, samen te vatten en te verduidelijken.
In feite kan worden gesteld, dat U voor alles wat vergunningspichtig is (zou zijn) voor het land van uitvoer, verplicht bent tot aangifte aan de Nederlandse grens.
U heeft te maken met twee zaken: uitvoer uit een ander land en invoer in Nederland.
Uitvoer uit een ander land
Vrijwel alle landen hebben wetgeving die het eigen culturele erfgoed beschermt. Daarvoor zijn verschillende internationale verdragen gemaakt die door vele landen worden nagekomen. Helaas geldt dat (nog) niet voor alle landen. Maar naast die internationale verdragen kent bijna ieder land dat zijn cultureel patrimonium beschermt, ook nog eigen regels en wetgeving.
In het algemeen kunt u ervan uitgaan dat voorwerpen die ouder zijn dan 50 jaar niet zomaar het land mogen verlaten. Uitvoer van antiek en kunstvoorwerpen die onder het culturele erfgoed vallen, is alleen toegestaan met bepaalde vergunningen. Meestal worden daarbij grenzen gesteld van waarden waaronder export wel toegestaan is. En dat verschilt dan ook nog naar de aard van het object. Voor antiquiteiten gelden andere regels dan voor kunst. In de Europese Unie zelfs andere regels voor tekeningen dan voor schilderijen. Enz. enz.
Als u een aankoop van een kunstwerk of een antiek voorwerp in het buitenland overweegt, informeert u dan bij de ambassade van dat land naar de regels die gelden voor het land waar u naar toe reist, liefst nog voordat u op reis gaat.
Krijgt u in het buitenland de kans om een mooier en waardevoller herinnering mee te nemen dan een toeristensouvenir ( en die zijn er ook van "ikonen" in duizenden) dan zult u zich ter plaatse moeten overtuigen of export legaal is.
De meeste landen hebben een officiële instantie die vaststelt welke culturele goederen uitgevoerd mogen worden en daarvoor de juiste vergunningen verleent. Meestal is dit het ministerie van Cultuur of een andere organisatie van de overheid. Ook wel het Nationaal Museum. Om na te gaan of een voorwerp wel of niet uitgevoerd mag worden, kunt u contact opnemen met deze instellingen.
De erkende kunst- en antiekhandel in het buitenland is veelal op de hoogte van de regels, kan u goed informeren en van de juiste documenten voorzien.
Als handelaren in het buitenland u voor zeer lage prijzen kunst en antiek aanbieden, dan kunt u er bijna zeker van uitgaan dat het om illegale transacties gaat of namaak is.
Neemt u kunst of antiek mee zonder vergunning, dan kunt u aan de grens van het land van uitvoer al een hoge boete krijgen en zal de Douane de goederen in beslag nemen.
En dit geldt vervolgens - als iedereen zich aan de regels van internationale verdragen houdt -zowel voor invoer en (weder-)uitvoer van kunst of antiek in en vanuit landen buiten de Europese Unie als binnen de EU.
Invoer in Nederland
Wanneer u (cultuur)goederen boven een bepaalde waarde wilt invoeren, moet u deze bij aankomst in Nederland aangeven bij de douane. U moet er rekening mee houden dat u bij invoer een BTW-heffing en douanerechten moet betalen. De hoogte van deze kosten hangt af van de waarde van de goederen die u invoert. Die waarde moet u kunnen aantonen door middel van bijvoorbeeld facturen, expertiserapporten en verzekeringspapieren.
Bovendien hoort de Nederlandse Douane ook toe te zien op import van cultuurgoederen waarvan wij - op grond van onze internationale verdragen - geacht worden die te beschermen tegen export uit het land van oorsprong!
Bezit in Nederland
Daarmee komen we op een heel ander punt. Namelijk het bezit in Nederland van cultuurobjecten waarvan u geacht mag worden te beseffen dat die van historisch, cultureel of religieus belang kúnnen zijn voor het land (gebied) van oorsprong.
Nee. U hoeft nog niet geschrokken te kijken naar uw ikonen, uw Egyptische antiquiteiten of uw Boeddha's. Maar u zult wel (enige) zekerheid moeten hebben dat deze niet elders illegaal 'ontstolen' zijn aan het cultureel Patrimonium van het land van oorsprong.
Wet- en regelgeving
De regels en wetten die daarvoor - ook in Nederland - gelden worden te gelegener tijd op de nieuwe Site van Odigia nog samengevat en uitgelegd.
Dus ……………… WORDT VERVOLGD.
Hier volgt een overzicht van relevante Wet- en Regelgevingen:
Bronnen: Wetgevingen, Erfgoedinspectie, Belastingdienst
Er kwam bij ODIGIA een vraag, die vele vragen in zich hield.
Het is namelijk afhankelijk van de leeftijd, kwaliteit en waarde van de ikoon en van de wetgeving van het land van herkomst. In uw geval dus Rusland.
Uit lange ervaring en besef van verantwoordelijkheid voor de bescherming van het Cultureel Patrimonium van alle landen, beschikt Odigia over een gerede kennis van dit – vaak heikele – onderwerp.
En dat de Nederlandse overheid – moreel of wettelijk – verplicht is na te gaan of de invoer (il)legaal is, omdat de uitvoer(il)legaal was.
En als u niet rechtsreeks vliegt tussen het land waar u een kunstwerk koopt en Nederland, dus per trein of auto onderweg meerdere grenzen passeert, heeft u ook nog te maken met de douane én de wetgeving in landen buiten en binnen de Europese Unie.
Uitvoer uit een ander land
Invoer in Nederland
Bezit in Nederland
Wet- en regelgeving
Dat document moet een exacte omschrijving zijn van het kunstwerk, met foto en rekening. Daarmee gaat u naar de betreffende instantie voor een exportvergunning.
Soms heeft de verkoper al een exportvergunning voor het object.
Maar blijft u voorzichtig. Een stempeltje of 'officieel' papiertje achterop is nog geen garantie voor uw export. Vooral niet wanneer u de taal of de tekst niet begrijpt.
En daar zijn hele strenge regels voor, die voor u tot heel onaangename gevolgen kunnen leiden. Zoals beslaglegging van het object zonder enige vergoeding en mogelijk zelfs beschuldiging van (poging tot) smokkel.
(Bij twijfel dient u zich van te voren er van te verzekeren dat uw transactie legaal is.
Doet u dat niet, dan wordt u geacht "niet te goeder trouw" te zijn.)
